Grasz w zielone? czyli słów kilka o zagrożeniach dotyczących greenwashingu

Grasz w zielone?
czyli słów kilka o zagrożeniach dotyczących greenwashingu

Greenwashing, czyli wprowadzanie w błąd konsumentów poprzez przekazywanie fałszywych lub zniekształconych informacji na temat ekologiczności produktów lub działań przedsiębiorstw, staje się coraz bardziej palącym problemem. Działania takie są sprzeczne z prawem oraz dobrymi obyczajami, a w konsekwencji naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Istota greenwashingu i jego oblicza

W czasach, gdy skutki zmian klimatycznych stają się coraz bardziej namacalnym zagadnieniem, wielu konsumentów, w codziennym życiu, w tym także w sferze finansów, stara się podejmować coraz to bardziej ekologiczne wybory. W odpowiedzi na te zmiany, rynek finansowy zaczyna oferować produkty związane ze zrównoważonym rozwojem i odpowiedzialnością społeczną, takie jak „zielone” inwestycje czy „zielone obligacje”. Jednakże, wraz z rosnącym zainteresowaniem takimi produktami, pojawia się zagrożenie greenwashingiem, czyli stosowaniem nieuczciwych praktyk, w drodze których emitenci lub instytucje finansowe przedstawiają swoje działania lub produkty jako bardziej ekologiczne i zrównoważone niż w rzeczywistości nimi są.

Greenwashing, podobnie jak misselling, nie posiada swojej ustawowej definicji. Może przybierać zatem różne formy i występować na różnych etapach działalności instytucji, od jej prezentacji jako „zielonej” po nieodpowiednie informowanie o zagrożeniach związanych z jej funkcjonowaniem, jak i ich wpływem na zrównoważony rozwój.

Klienci rynków finansowych poszukujący zrównoważonych produktów są narażeni na tego typu praktyki, co może wpłynąć na spadek poziomu ich zaufania do rynku kapitałowego i tego rodzaju produktów.

Greenwashing w świetle ustaw krajowych

Zgodnie z art. 24 ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokk) zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a za taką praktykę uznaje się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: (i) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; (ii) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji; (iii) proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

Sam greenwashing może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu ustawy z 23.08.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: upnpr). Zgodnie z art. 4 ust. 2 upnpr praktyką taką może być m.in. działanie wprowadzające w błąd, w szczególności jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Z kolei art. 5 ust. 2 upnpr zawiera niewyczerpujący katalog takich działań zaliczając do nich, w szczególności, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd, działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może powodować błędną interpretację albo ocenę produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty, czy wreszcie nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, o ile przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił do takiego.

Greenwashing na rynku finansowym i poza nim

Praktyki greenwashingu nie ograniczają się wyłącznie do rynku finansowego, ale są również obecne w sferze produktów codziennie nabywanych przez konsumentów. W odpowiedzi na te praktyki unijny ustawodawca pracuje nad zmianami przepisów mających na celu zapewnienie lepszej ochrony konsumentom przed tego typu nieuczciwymi działaniami.

Praktyki greenwashingu na rynku finansowym mogą obejmować nie tylko prezentację instytucji czy produktów jako bardziej ekologicznych niż w rzeczywistości są, ale także, jak już wspomniano, poprzez niewystarczające ujawnienie związanych z nimi ryzyk, czy też ich wpływu na zrównoważony rozwój.

W przypadku inwestorów, którzy podejmują decyzje inwestycyjne na podstawie informacji o produktach czy emitentach, tego typu praktyki mogą prowadzić do niekorzystnych konsekwencji, takich jak straty finansowe czy szkody dla środowiska. Z tego względu ochrona konsumentów przed greenwashingiem jest kluczowym elementem budowania zaufania do rynku finansowego oraz zrównoważonych inwestycji.

Zwalczanie greenwashingu na świecie

W celu zwalczania greenwashingu różne instytucje regulacyjne na całym świecie opracowują odpowiednie regulacje w tym zakresie Wielu europejskich regulatorów, takich jak brytyjski Financial Conduct Authority (FCA) czy niemiecki Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BAFin), podejmuje działania w celu zapobiegania takim praktykom. Organizacje te przygotowują wytyczne dla zarządzających funduszami inwestycyjnymi, aby z procesem inwestycyjnym integrowali zasady ESG (Environmental, Social, Governance). Na poziomie międzynarodowym, Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) utworzyła specjalny wydział Climate and ESG Task Force, który zajmuje się identyfikacją nieprawidłowości przy ujawnianiu informacji o ryzyku klimatycznym.

Oprócz działań regulatorów, instytucje finansowe same mogą podejmować działania w celu uniknięcia greenwashingu. Przede wszystkim muszą dostosować się do obowiązkowych ujawnień zgodnie z Rozporządzeniem (UE) 2019/2088 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ustanowienia wymogów dotyczących informacji związanych z zrównoważonym charakterem produktów inwestycyjnych w odniesieniu do dziedziczenia i ubezpieczeń na życie oraz produktów emerytalnych (tzw. SFDR), które zapewniają przejrzystość na poziomie produktu i podmiotu.

Warto także promować wysoką kulturę etyczną w organizacji oraz przestrzegać standardów rynkowych i dobrych praktyk. Kluczowym elementem jest także rzetelne badanie preferencji klientów w kontekście zrównoważonego rozwoju.

O czym organizacje powinny pamiętać

Funkcje kontrolne pełnią kluczową rolę w identyfikacji greenwashingu wewnątrz organizacji. Warto więc w procesie oceny produktów i usług stosować punkty kontrolne, które pozwolą zweryfikować, czy prezentowane informacje są zgodne z rzeczywistymi działaniami przedsiębiorstwa. Odpowiednie procedury w zakresie konstrukcji produktów, jak również środowisko kontrolne pomogą uniknąć ryzyka posądzenia o greenwashing.

Podsumowując, wyeliminowanie greenwashingu jest ważnym zadaniem dla regulatorów, instytucji finansowych oraz przedsiębiorstw. Praktyka ta narusza zbiorowe interesy konsumentów i jest sprzeczna z obowiązującym prawem.

Rzetelność informacji, odpowiedzialna komunikacja oraz stosowanie się do obowiązujących regulacji stanowią klucz do zapewnienia ochrony interesów konsumentów i budowania zaufania wobec produktów i usług oferowanych na rynku.

Nie zapominajmy, że świadomość i edukacja inwestorów, instytucji finansowych i regulatorów są istotnymi elementami w dążeniu do bardziej odpowiedzialnych i zrównoważonych inwestycji na globalnym rynku finansowym. Tylko w ten sposób można skutecznie zwalczać greenwashing i budować zaufanie do rynku kapitałowego oraz zrównoważonych inwestycji.