Środki na rachunku bankowym nie mają cech dowodu rzeczowego – ważna uchwała Sądu Najwyższego

W dniu 13 października 2021 roku Sąd Najwyższy, odpowiadając na przekazane mu zagadnienia prawne, podjął uchwałę w przedmiocie budzącej wątpliwości wykładni art. 86 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (sygn. akt I KZP 1/21).

Artykuł 86 tej ustawy pozwala prokuratorowi na wstrzymanie transakcji lub dokonanie blokady rachunku instytucji obowiązanej na okres do 6 miesięcy, w przypadku złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Zgodnie z ustawą, to prokurator decyduje także o zakresie, sposobie i terminie wstrzymania transakcji lub blokady rachunku.

Przepis ten wzbudzał szereg wątpliwości, w szczególności w związku z długotrwałymi postępowaniami przygotowawczymi, a także ryzykiem, że wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku będą w związku z tym trwały znacznie dłużej niż ustawowe 6 miesięcy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 października 2021 roku, w sprawie o sygn. akt I KZP 1/21, przesądził, że przepis art. 86 ust. 13 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu musi być interpretowany w sposób ścisły i uwzględniający gwarancyjną funkcję tego przepisu.

W ocenie Sądu Najwyższego środki zgromadzone na rachunku bankowym nie mają także cech dowodu rzeczowego w rozumieniu wspomnianego przepisu, ponieważ nie istnieją jako rzeczy, a są wyłącznie zapisami w systemie informatycznym.

To z kolei prowadzi do wniosku, że traktowanie przez prokuratora środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym jako dowodu rzeczowego, nawet jeśli intencją jest zabezpieczenie ich przed utratą w przypadku zwolnieniach ich do dyspozycji posiadacza rachunku bankowego, jest działaniem bez podstawy prawnej.

Jak podkreślono w treści uchwały, traktowanie środków pieniężnych na rachunku bankowym jako dowód rzeczowy, pozwalałoby prokuratorowi na wykonywanie czynności w sprawie co najmniej długotrwale (z przekroczeniem ustawowych 6 miesięcy), bez formalnego wszczynania postępowania przeciwko osobie posiadacza rachunku, czy strony transakcji.

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego należy traktować jako dodatkową gwarancję ograniczenia działań organów ścigania wobec osób, którym nie postawiono zarzutów popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa, zapewniając im dysponowanie swoją własnością oraz nie ograniczając swobody gospodarczej.