Rozporządzenie Data Act wprowadza konkretne obowiązki dotyczące udostępniania danych przez przedsiębiorców na żądanie organów publicznych w sytuacjach wyjątkowej potrzeby. Poniżej przedstawiam, kiedy, jakie dane oraz na jakich zasadach przedsiębiorcy muszą je przekazywać, a także czy przysługuje im rekompensata.
Kiedy można żądać danych?
Zgodnie z art. 15 Data Act, organy publiczne mogą wystąpić o dane w dwóch przypadkach:
1. Reagowanie na niebezpieczeństwo publiczne
- Np. katastrofa naturalna, pandemia, awaria infrastruktury krytycznej.
- Dane są udostępniane nieodpłatnie i niezwłocznie.
- Obejmuje to zarówno dane nieosobowe, jak i w razie potrzeby dane osobowe.
2. Wykonywanie konkretnego zadania publicznego
- Np. tworzenie statystyki publicznej, przeciwdziałanie skutkom kryzysu.
- Dotyczy wyłącznie danych nieosobowych.
- Wymagane jest uprzednie wykorzystanie innych sposobów pozyskania danych (np. zakup rynkowy).
- Nie dotyczy mikro i małych przedsiębiorców.
Jakie dane mogą być żądane?
- Dokładnie określone dane oraz metadane, które są potrzebne do ich interpretacji.
- Jeżeli dane są osobowe, muszą być odpowiednio zabezpieczone – np. spseudonimizowane.
- Dane nie mogą być wykorzystywane do innych celów ani udostępniane dalej, z wyjątkiem:
– innych organów publicznych w tym samym celu,
– organizacji badawczych i urzędów statystycznych.
Jak wygląda procedura wniosku?
Organ publiczny musi:
- Przedstawić uzasadniony wniosek na piśmie.
- Wskazać cel i podstawę prawną.
- Wymienić konkretne dane, które chce otrzymać.
- Określić plan wykorzystania danych, ewentualne dalsze udostępnienie i środki ochrony.
Przedsiębiorca może:
- odmówić udostępnienia danych lub wnioskować o zmianę wniosku, jeśli np. nie kontroluje danych lub wniosek jest zbyt ogólny.
- odwołać się do właściwego organu, jeśli uzna wniosek za bezzasadny.
Czy przedsiębiorcy przysługuje rekompensata?
Tak – ale zależnie od sytuacji:
- Rekompensata przysługuje, gdy dane są żądane do realizacji innego zadania publicznego:
– pokrywa koszty techniczne i organizacyjne + rozsądna marża.
– przedsiębiorca musi udokumentować podstawę obliczeń.
– dotyczy także mikro i małych firm, jeśli jednak zdecydują się dobrowolnie udostępnić dane.
- Brak rekompensaty:
– jeśli dane są wykorzystywane wyłącznie do tworzenia statystyki publicznej, a prawo krajowe zabrania ich sprzedaży.
– gdy dane są potrzebne do reakcji na niebezpieczeństwo publiczne.
Bezpieczeństwo danych i ochrona interesów przedsiębiorców
Organy publiczne mają obowiązek:
- Chronić tajemnice przedsiębiorstwa, dane osobowe i metody produkcji.
- Nie mogą wykorzystywać danych do tworzenia konkurencyjnych produktów lub usług.
- Muszą wdrożyć środki organizacyjne i techniczne chroniące dane.
Co powinien zrobić przedsiębiorca już teraz?
- Zidentyfikować dane, które mogą być przedmiotem potencjalnego wniosku.
- Opracować procedury techniczne (np. anonimizacja, pseudonimizacja).
- Prowadzić dokumentację kosztów, co ułatwi późniejsze dochodzenie rekompensaty.
- Śledzić komunikaty i wnioski publikowane przez organy (część z nich ma być ogłaszana publicznie).
Podsumowanie
Data Act nakłada nowe obowiązki, ale także chroni przedsiębiorców. Dane mogą być żądane tylko w jasno określonych, wyjątkowych sytuacjach i przy zachowaniu zasad proporcjonalności. W wielu przypadkach przedsiębiorcy mają prawo odmówić, negocjować warunki lub ubiegać się o rekompensatę.
Łukasz Hirsch
APLIKANT RADCOWSKI | MŁODSZY PRAWNIK