Regulacje dotyczące współdzielenia danych w Data Act

W dobie dynamicznego rozwoju gospodarki cyfrowej dane stały się kluczowym zasobem. Ich potencjał do zwiększania innowacyjności, poprawy usług i wspierania podejmowania decyzji jest ogromny. Dostęp do danych bywa jednak ograniczony, w szczególności dla mniejszych podmiotów. W kontrze do tych wyzwań Data Act wprowadziła nowe zasady współdzielenia danych w Unii Europejskiej.

Zgodnie z Data Act wyróżniamy dwa podmioty:

• posiadacz danych – osoba fizyczna lub prawna, która ma prawo lub obowiązek wykorzystywać i udostępniać dane (dane z produktu lub dane z usługi powiązanej pobrane lub wygenerowane przez nią podczas świadczenia powiązanej usługi);
• odbiorca danych – osoba fizyczna lub prawna działającą w celach związanych z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub zawodową, inną niż użytkownik produktu skomunikowanego lub usługi powiązanej, której to osobie posiadacz danych udostępnia dane;

Wymogi dot. formatu, dostępności i szybkości w kontekście współdzielenia danych

W Data Act znajdują się konkretne wymogi, które mają zapewnić efektywne, przejrzyste i sprawiedliwe współdzielenie danych. Zgodnie z założeniami wynikającymi z Data Act:

Format danych powinien być:

• ustrukturyzowany – zorganizowany format do łatwej analizy i przetwarzania;
• czytelny maszynowo – format do automatycznego otworzenia przez użytkownika;
• interoperacyjny – format możliwy do użycia w wielu systemach teleinformatycznych;
• wolny od zbędnych ograniczeń informatycznych;

W zakresie dostępności dane powinny być:

• dostępne dla użytkowania końcowego;
• dostępne za pośrednictwem aplikacji (interfejsów);
• dostępne dla osoby trzeciej – zgodnie z art. 5 Data Act;
• dostępne bez wymogów dodatkowego potwierdzenia (brak utrudnień);

W zakresie szybkości dane powinny być:

• udostępniane bez zbędnej zwłoki;
• dostępne w czasie rzeczywistym (o ile jest to możliwe);
• regularnie aktualizowane;

Prawo osób trzecich do korzystania z danych użytkownika

Na wniosek użytkownika posiadacz danych bez zbędnej zwłoki w sposób łatwy bezpieczny oraz nieodpłatnie dla użytkownika udostępnia osobie trzeciej dane łatwo dostępne wraz z odpowiednimi metadanymi niezbędnymi do interpretacji i wykorzystania.

Osoba trzecia może przetwarzać dane udostępnione jej wyłącznie do celów i na warunkach uzgodnionych z użytkownikiem. Osoba trzecia musi usunąć dane, gdy nie są one już niezbędne do uzgodnionego celu.

Ponadto, osoba trzecia nie może:

• utrudniać użytkownikowi korzystania z jego praw;
• przekazywać danych innym podmiotom bez zgody użytkownika;
• wykorzystywać danych do profilowania, chyba że jest to niezbędne do świadczenia usługi;
• używać danych w sposób, który mógłby zaszkodzić bezpieczeństwu produktu lub usługi.

Możliwość wystąpienia o dane przez państwo – wyjątkowa potrzeba

Gdy organ sektora publicznego lub organ Unii nie są w stanie skutecznie i na czas pozyskać konkretnych danych w alternatywny sposób, na równoważnych warunkach oraz wyżej wymieniony organ wykaże wyjątkową potrzebę wykorzystania określonych danych w celu wykonania swoich ustawowych obowiązków realizowanych w interesie publicznym, posiadacze danych udostępniają je w odpowiedzi na należycie uzasadniony wniosek.

Nadto organ sektora publicznego lub organ Unii są uprawnione do dzielenia się danymi otrzymanymi w ramach Data Act z osobami fizycznymi lub organizacjami na potrzeby prowadzenia badań naukowych lub analiz zgodnych z celem, w którym wystąpiono o dane oraz z krajowymi urzędami statystycznymi i Eurostatem do celów tworzenia statystyki publicznej.