Sztuczna inteligencja w procesie sądowym – Polska i Świat

Sztuczna inteligencja (AI) coraz śmielej wkracza w obszar wymiaru sprawiedliwości. Choć nie zastępuje prawników, jej rola we wspomaganiu procesów sądowych – zarówno w Polsce, jak i za granicą – dynamicznie rośnie.

W Polsce wykorzystanie AI w sądach wciąż ma charakter eksperymentalny. Przykładem działań jest projekt Politechniki Gdańskiej z firmą LEX Secure AI, mający na celu stworzenie systemu uprawniającego pracę sądów. System ma być nauczony polskiego systemu prawnego oraz potrafić analizować i interpretować przepisy prawa oraz orzecznictwo.

Systemy do predykcji wyniku spraw, generowania pism procesowych czy analizy akt, coraz częściej są stosowane przez kancelarie i działy prawne przedsiębiorstw.

W Chinach i Estonii wdrażane są systemy „cyfrowych sędziów” w sprawach drobnych (np. e-sąd w Estonii czy sądy internetowe w Chinach). W USA AI wspiera m.in. procesy ustalania wysokości kaucji czy ryzyka recydywy. Natomiast w Wielkiej Brytanii niektóre sądy i kancelaria korzystają z narzędzi AI do symulacji rozstrzygnięć postępowań na podstawie danych historycznych.

W Unii Europejskiej Komisja Europejska promuje tzw. „trustworthy AI” – przejrzystą, niedyskryminującą i zgodną z prawami człowieka. Nowe unijne rozporządzenie AI Act (przyjęte w marcu 2024 r.) klasyfikuje systemy wykorzystywane w wymiarze sprawiedliwości jako wysokiego ryzyka, co oznacza surowe wymagania w zakresie nadzoru, audytowalności i zgodności.

AI może zwiększyć efektywność sądów i poprawić dostęp do wymiaru sprawiedliwości, ale niesie też poważne wyzwania: od ochrony danych osobowych, przez odpowiedzialność za błędy algorytmów, po zagrożenia dla niezawisłości sędziowskiej. Dla prawników oznacza to konieczność śledzenia zmian regulacyjnych i technologicznych oraz kompetencje w zakresie legaltech.

W miarę jak sądy i kancelarie prawne otwierają się na nowe technologie, kluczowe będzie zapewnienie, by AI wspierała sprawiedliwość – a nie ją wypaczała.