Dochodzenie wierzytelności z kryptowalut

Aktualnie na rynku giełdowym funkcjonuje około 1600 kryptowalut. Jest to zjawisko względnie nowe i trudne do zdefiniowania, dlatego na potrzeby niniejszego opracowania, upraszczając przyjmiemy, za art. 2 ust. 2 pkt 26 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, że kryptowaluty można zakwalifikować jako walutę wirtualną, czyli cyfrowe odwzorowanie wartości, które może zostać wymienione w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem walutą wirtualną nie są:

• prawne środki płatnicze emitowane przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
• międzynarodowe jednostki rozrachunkowe ustanowione przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
• pieniądze elektroniczne w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
• instrumenty finansowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
• weksle lub czeki.

Niezależnie od przyjętej definicji, wydaje się, że kryptowaluty zyskują na popularności i grono ich użytkowników jest coraz większe. Naturalna konsekwencją takiego stanu rzeczy będzie więc zwiększona liczba sporów cywilnych związanych z kryptowalutami.

Podstawowe zagadnienia postępowania przed Sądem

Zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. żądanie pozwu może dotyczyć zasądzenia świadczenia, ustalenia istnienia/nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Z perspektywy prawnej kryptowaluty są świadczeniami cywilnoprawnymi, dlatego żądanie pozwu w przypadku dochodzenia wierzytelności z kryptowalut powinno dotyczyć zasądzenia świadczenia. Należy przy tym mieć na uwadze, że z perspektywy obowiązujących przepisów nie mamy do czynienia z pieniądzem, a więc pozew nie będzie to powództwo o zapłatę, a przedmiotem sprawy nie będzie oznaczona kwota.

Żądanie pozwu może więc polegać na zasądzeniu świadczenia w postaci:

-  zasądzenia określonej ilości kryptowalut oznaczonej co do gatunku

- wydania nośników w postaci fizycznej, na których zapisane są kryptowaluty

- wydania kodów, dzięki którym możliwe będzie skorzystanie z kryptowalut

Formułując roszczenie należy pamiętać o tym by zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie dookreślenie przedmiotu świadczenia. Samo przekazanie nośnika, na którym zapisane są kryptowaluty to bardzo często za mało by móc z nich skorzystać, dlatego ważne jest określenie żądania w sposób umożliwiający późniejsze zaspokojenie wierzytelności.

Podstawowe zagadnienia postępowania egzekucyjnego

Kluczowym zagadnieniem w przypadku postępowania egzekucyjnego, dotyczącego żądania wyrażonego w kryptowalucie są przepisy mówiące o egzekucji czynności niezastępowalnych. Czynność niezastępowalna to taka czynność, której inna osoba nie może wykona za dłużnika, i której wykonanie zależy wyłącznie od woli dłużnika. Jest to trudna ścieżka egzekucyjna, jednak ze względu na specyfikę kryptowalut, jedyna możliwa do przeprowadzenia. Przepisy przewidują jednak różne formy nacisku, takie jak grzywny, kary pieniężne za zwłokę czy areszt w przypadku, gdy kara grzywny okaże się nieskuteczna. Górny pułap grzywny jaką Sąd może nałożyć na dłużnika to jednorazowo 15 000 zł i 1 000 000 zł w całym postępowaniu.

Co w przypadku, kiedy dochodzimy roszczenia pieniężnego wyrażonego w walucie tradycyjnej, a jedyny majątek dłużnika to kryptowaluty?  Sytuacja się komplikuje, z prawnego punktu widzenia, egzekucja może być przeprowadzona z : ruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych, innych wierzytelności, innych praw majątkowych, nieruchomości oraz statków morskich. Kryptowaluta przyjmowana jest jako cyfrowe odzwierciedlenie wartości, nie jest więc rzeczą ruchomą i nie podlega prawu rzeczowemu. Rzeczą będzie natomiast fizyczny nośnik, umożliwiający dostęp do kryptowaluty i jako taki może on stanowić przedmiot egzekucji.

Należy w tym miejscu odnieść się do przepisów dotyczących praw na dobrach niematerialnych. Otóż katalog tych praw jest zamknięty i brak w nim kryptowalut. Tak samo wygląda sytuacja, jeżeli chodzi o zakwalifikowanie kryptowaluty jako instrumentu finansowego.

Abstrahując od klasyfikacji prawnej kryptowalut, w realiach rynku bardzo często występuje sytuacja, w której dłużnik posiada kryptowaluty u osoby trzeciej np. na giełdzie kryptowalut. Istnieje wtedy możliwość zwrócenia się do giełdy kryptowalut z informacją o zajęciu wierzytelności dłużnika.