Dochodzenie przez przedsiębiorców od kontrahentów rekompensat za koszty odzyskiwania należności

Dochodzenie przez przedsiębiorców od kontrahentów rekompensat za koszty odzyskiwania należności

Dzielimy się wiedzą na temat dochodzenia przez przedsiębiorców od kontrahentów rekompensat za koszty odzyskiwania należności.

Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej „Ustawa”), wierzycielowi przysługuje specjalna rekompensata związana z kosztami, które poniósł on w związku z odzyskiwaniem należności od dłużnika. Zaznaczyć należy, że rekompensaty wynikające z ww. ustawy funkcjonują już w polskim obrocie prawnym od dłuższego czasu, nadal znaczna część przedsiębiorców w ogóle o nich nie słyszała.

Wprowadzenie rekompensat miało m.in. na celu wzmocnienie pozycji wierzycieli posiadających status małego przedsiębiorcy lub średniego przedsiębiorcy, którzy nie korzystali z prawa naliczania i dochodzenia odsetek ze względu na wysokie koszty odzyskiwania należności.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• Komu przysługują rekompensaty?
• Jakie warunki należy spełnić, aby móc ich dochodzić ?
• Rekompensaty w jakiej wysokości przysługują wierzycielowi?
• Czy można ich dochodzić od kontrahenta od każdej faktury?
• Czy można domagać się zwrotu kosztów odzyskiwania należności przewyższających kwotę rekompensaty?
• Którzy przedsiębiorcy muszą składać sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych?

Komu przysługują rekompensaty?

W gruncie rzeczy można powiedzieć, że rekompensaty przysługują przedsiębiorcom w najszerszym tego słowa znaczeniu. Wobec tego zarówno osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG jak również osoba prawna wpisana do KRS może domagać się od swoich kontrahentów rekompensat wynikających z ustawy. Ponadto z żądaniem zapłaty skierowanym do kontrahenta może wystąpić podmiot prowadzący działalność rolniczą, osoba wykonująca tzw. wolny zawód, podmiot będący jednostką sektora finansów publicznych oraz przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby móc ich dochodzić?

Rekompensata przysługuje wierzycielowi od dnia nabycia uprawnienia do odsetek bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Tę tezę potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 grudnia 2015 r., III CZP 94/15, w której wskazał, że wierzycielowi zawsze należy się stała rekompensata za koszty odzyskiwania należności w sytuacji, gdy nabył uprawnienie do odsetek. Wobec tego jedynymi warunkami dochodzenia rekompensat są: (i) spełnienie świadczenia przez wierzyciela,(ii) nieotrzymanie zapłaty w ustalonym przez strony terminie oraz (iii) fakt, że stronami transakcji byli przedsiębiorcy.

Rekompensaty - w jakiej wysokości przysługują wierzycielowi?

Wysokość rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest uzależniona od wysokości świadczenia pieniężnego – wynagrodzenia należnego od dłużnika za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej..

Art. 10 ust. 1 ustawy reguluje kwestię ryczałtowego zadośćuczynienia, które przysługuje wierzycielowi od dłużnika bez konieczności odrębnego wezwania do zapłaty, która stanowi równowartość:

1. 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
2. 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
3. 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.

Powyższe wartości ustala się przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.

Warto wspomnieć o tym, że roszczenie o rekompensatę nie może być zbyte oraz, że wszelkie indywidualne postanowienia umowy wyłączające lub ograniczające uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, o których mowa w art. 10 ustawy lub mające na celu obejście tych przepisów, są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy ustawy.

Czy wierzyciel może żądać od kontrahenta rekompensaty od każdej niezapłaconej przez niego faktury?

Rekompensata przysługuje od każdej transakcji handlowej, wobec czego możemy dochodzić od niewypłacalnego kontrahenta rekompensaty od każdej niezapłaconej faktury. Stanowisko to potwierdza m.in. Sąd Apelacyjny w Warszawie, V Wydział Cywilny w wyroku z dnia 27 lutego 2018 r. o sygn. akt V ACa 1107/17, w którym wskazał, że „Skoro świadczenie między stronami mogło być spełniane częściami i sukcesywnie, w zależności od składanego zamówienia, w oparciu o dostarczane faktury VAT odpowiadające częściowemu zamówieniu, to tym samym rekompensata za koszty odzyskiwania należności przysługuje od każdego świadczenia częściowego objętego fakturą VAT. Konsekwencją powyższego jest możliwość dochodzenia przez powoda roszczenia 40 euro z tytułu każdej nieopłaconej faktury”. Jedynie w wyjątkowej sytuacji dłużnik może podnosić, że naliczanie rekompensaty od każdej faktury stanowi nadużycie prawa (orzecznictwo po 2020 r.). Taką sytuacją może być uznanie rekompensaty od ciągu faktur na małe kwoty lub opóźnienia sięgające 1-2 dni.

Czy można domagać się zwrotu kosztów odzyskiwania należności przewyższających kwotę rekompensaty?

W sytuacji, gdy koszty odzyskiwania należności przekraczają kwotę rekompensaty, wierzyciel ma prawo domagać się od dłużnika zwrotu kosztów przekraczających tę kwotę. Wskazać należy, że koszty te powinny być uzasadnione. Przede wszystkim chodzi tutaj o koszty poniesione na rzecz firmy windykacyjnej czy prawnika. Ma to na celu umożliwienie wierzycielowi uzyskania pełnych kosztów windykacyjnych, które poniósł w związku ze zwłoką płatności dłużnika.

Zawiadomienie Prezesa UOKiK

Rozwiązaniem wykorzystywanym przez wierzycieli jako środek nacisku na dłużników jest zawiadomienie Prezesa UOKiK o zatorach płatniczych.

W sytuacji stwierdzenia przez Prezesa UOKiK nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem pieniężnych przez stronę postępowania, Prezes Urzędu może nałożyć na nią w drodze decyzji administracyjną karę pieniężną. Takie postępowanie może być wszczęte również z urzędu, jeżeli Prezes UOKiK poweźmie informacje wskazujące na wystąpienie takiego zjawiska na rynku. Przed wszyciem postępowania przeprowadzana jest analiza prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się przez dany podmiot ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych zachodzi, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 zł. Wysokość kary ustala się według szeregu wskaźników zgodnie z art. 13v Ustawy.

Którzy przedsiębiorcy muszą składać sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych?

W art. 13a Ustawy określono katalog podmiotów zobowiązanych do składania sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty, jak również krąg osób odpowiedzialnych za realizację tego obowiązku w ich imieniu, a także aspekty przedmiotowe w postaci zakresu informacji, które muszą znaleźć się w sprawozdaniach.

Obowiązek obejmuje podatników, u których wartość przychodu w roku podatkowym, który zakończył się w poprzednim roku kalendarzowym, przekroczyła równowartość 50 000 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok przekazania sprawozdania. Sprawozdanie powinno być przekazane ministrowi właściwemu do spraw gospodarki przy użyciu elektronicznego formularza udostępnionego w Biuletynie Informacji Publicznej.

Za przekazanie w terminie sprawozdania jest odpowiedzialny kierownik podmiotu, o którym mowa w art. 27b ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Za kierownika podmiotu uznaje się członka zarządu lub innego organu zarządzającego tego podmiotu, osobę pełniącą funkcję takiego organu, a jeżeli w podmiocie tym nie działa taki organ - osobę zarządzającą jego działalnością. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki komandytowej za kierownika podmiotu uznaje się komplementariusza prowadzącego sprawy spółki, a w przypadku spółki jawnej - wspólnika prowadzącego sprawy spółki. Za kierownika podmiotu uznaje się również likwidatora, syndyka oraz zarządcę ustanowionego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Wskazać należy, że w art. 13z Ustawy uregulowano kwestię sankcji za niewywiązanie się przez kierownika podmiotu z obowiązku złożenia sprawozdania. W przepisie tym ustanowiono odpowiedzialność wykroczeniową zagrożoną karą grzywny związaną z dopuszczeniem się nieterminowego przekazania sprawozdania. Tej samej odpowiedzialności podlegać będzie osoba, która utrudnia lub udaremnia wywiązanie się z obowiązku.

Zwalczanie tzw. zatorów płatniczych narzuca na przedsiębiorców konieczność zapoznania się z z zakresem obowiązków, które mają do wypełnienia  i z tym, w jakim stopniu je wypełniają wobec swoich kontrahentów.

Często długotrwałe nieuregulowanie płatności wobec swojego kontrahenta może doprowadzić do likwidacji jego działalności. Mamy nadzieję, że ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w przyszłości w jeszcze większym stopniu przyczyni się do zapewnienia wsparcia dla prawidłowej dyscypliny płatniczej oraz obrotu gospodarczego.