Fundacja rodzinna – nowy podmiot w systemie prawa polskiego

Zmiany oraz nowe regulacje wchodzące w życie na przestrzeni ostatnich lat, coraz częściej pozwalają na tworzenie nowych podmiotów, które swoim kształtem przypominają formy prawne znane już w wysoko rozwiniętych państwach. Przygotowana przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii ustawa o fundacji rodzinnej, podpisana przez Prezydenta RP i oczekująca na wejście w życie w dniu 23 maja 2023 roku zawiera nowe narzędzia pozwalające na oparcie przedsiębiorstwa o więzy rodzinne. Warto przygotować się na nadchodzące zmiany z uwagi na rosnącą popularność fundacji rodzinnych na świecie. Z rozwiązań, jakie daje fundacja rodzinna, zaczynają korzystać największe przedsiębiorstwa rodzinne, w szczególności w Niemczech.

Zgodnie z założeniami ustawy, utworzenie nowego podmiotu w prawie polskim pozwoli na ułatwienie procesów sukcesyjnych tj. pozwoli na zatrzymanie kapitału w państwie założyciela przedsiębiorstwa rodzinnego na wiele pokoleń oraz zwiększy potencjał krajowych inwestycji bez ryzyka podziału przedsiębiorstwa. Twórcy projektu zwracają również uwagę na możliwość zaspokajania potrzeb beneficjentów, którymi będą członkowie rodziny.

W ustawie zostały zawarte zasady tworzenia oraz funkcjonowania fundacji. Zgodnie z art. 21 ustawy o fundacji rodzinnej (dalej: u.f.r.) do powstania fundacji rodzinnej wymagane jest: złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie, ustalenie statutu, sporządzenie spisu mienia, wniesienie funduszu założycielskiego oraz wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych. Bardzo ważną kwestią jest ustalenie statutu. Statut, który ustala fundator w formie aktu notarialnego, musi określać m.in. szczegółowy cel fundacji rodzinnej, zasady prowadzenia listy beneficjentów, wartość funduszu założycielskiego, zasady powoływania i odwoływania członków organów, zasady reprezentacji oraz inne elementy wymienione w art. 26 ust. 2 u.f.r.

Pozostawiono zatem fundatorowi oraz beneficjentom (w późniejszym okresie) swobodę decyzji co do sposobu określenia zasad zarządzania majątkiem rodzinnym oraz tego kto może być beneficjentem i jakie będzie otrzymywane przez niego świadczenie. Warto również zaznaczyć, że możliwe będzie przyznanie świadczeń pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, co stanowi pewny wyjątek od zasad dziedziczenia jakie zostały określone w Kodeksie cywilnym.

Fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną wraz z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr ten co ciekawe będzie prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Fundacje rodzinne od chwili wpisu będą podlegały opodatkowaniem podatkiem CIT, jednakże będą one korzystać ze zwolnienia. Oznacza to, że dywidendy oraz inne zyski kapitałowe nie będą podlegać opodatkowania podatkiem dochodowym do momentu wypłaty środków beneficjentom. Zgodnie z powyższym fundacja rodzinna może stać się dla właścicieli firm rodzinnych swoistym miejscem lokowania kapitału, gdzie opodatkowanie będzie sprzyjało zwiększeniu majątku rodzinnego.

Ponadto organami fundacji rodzinnej są: zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Do zadań zarządu należy m. in. prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej oraz realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie. Rada nadzorcza pełniąca funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu, ustanawiana jest obligatoryjne, jeżeli liczba beneficjentów jest większa niż dwadzieścia pięć osób. Natomiast Zgromadzenie beneficjentów jest tworzone przez beneficjentów, którzy otrzymali w statucie uprawnienie do uczestnictwa w nim. Co do zasady, Zgromadzenie beneficjentów jest zwoływane przez zarząd.

Podsumowując, zatem warto planując zmianę struktury przedsiębiorstwa rodzinnego, zastanowić się nad wprowadzeniem do tej struktury fundacji rodzinnej, która może być odpowiednim sposobem na zapewnienie kontynuację działalności biznesowej nestora.