Czekają Nas kolejne istotne zmiany w procedurze cywilnej!

1 lipca 2023 r. wchodzi w życie obszerna nowelizacja k.p.c. tj. ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 31 marca 2023 r., poz. 614).

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy nowelizującej, nowa regulacja zmierza do uproszczenia obowiązujących procedur, co ma przełożyć się na zmniejszenie obciążenia sądów pracą i skrócenie czasu trwania postępowań. Celem zmian jest także ułatwienie stronom i pełnomocnikom kontaktu z sądem, ułatwienie konsumentom dochodzenia swoich praw na drodze sądowej oraz wypełnienie luk w obowiązującym prawie. W każdym razie nowelizacja k.p.c. ma stanowić odpowiedź na zgłaszane przez środowiska prawnicze wątpliwości odnośnie do stosowania poprzedniej, wielopłaszczyznowej nowelizacji z roku 2019.

Poniżej przedstawiamy najistotniejsze zmiany:

Nowe regulacje w zakresie Wartości przedmiotu Sporu czyli tzw. WPS – ART. 17 PKT 4 K.P.C.

Ustawodawca postanowił podnieść wartość przedmiotu sporu, która stanowi o rozpoznawaniu spraw przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo w pierwszej instancji. I tak do właściwości sądów okręgowych należą m. in. sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa sto tysięcy złotych. Dotychczasowy próg wartości przedmiotu sporu decydującej o właściwości rzeczowej sądu okręgowego obowiązywał od 5 lutego 2005 r. i jak zauważył ustawodawca, w międzyczasie Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, a wszelkie współczynniki gospodarcze, w tym wartość PKB oraz wysokość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, istotnie wzrosła.

ODSETKI OD KOSZTÓW PROCESU – ART. 98 § 1¹ K.P.C.

Po nowelizacji, od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.  O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu. Dotychczas w praktyce orzeczniczej powstała wątpliwość czy rozstrzygnięcie o odsetkach powinno zostać wyrzeczone w sentencji orzeczenia, a co więcej brak wyrzeczenia w sentencji mógł też wprowadzać w błąd co do przysługujących praw i obowiązków strony niezastępowanej przez profesjonalnego pełnomocnika.

DORĘCZENIA WZAJEMNE MIĘDZY PEŁNOMOCNIKAMI PROFESJONALNYMI – ART. 132 § 1 ZD. 2 K.P.C.

Dotychczas w toku sprawy, profesjonalni pełnomocnicy doręczając sobie nawzajem odpisy pism procesowych, w treści pisma wnoszonego do sądu zamieszczali oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą. Na tym tle pojawiały się wątpliwości interpretacyjne co do zachowania terminu wniesienia pisma procesowego w formie paczki pocztowej. Rozbieżności wynikają stąd, że pojęcie „przesyłka polecona” obejmuje, według niektórych interpretacji, wyłącznie listy o wadze do 2000 g, a co za tym idzie nie dotyczy to paczek pocztowych. Wobec tego ustawodawca zrezygnował z odwoływania się do rodzajów przesyłek pocztowych (w rozumieniu Prawa pocztowego), na rzecz przyjęcia, że nadanie każdego rodzaju przesyłki w placówce operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe jest równoznaczne z wniesieniem jej do sądu.

PISMA WNOSZONE PRZEZ STRONĘ ZASTĘPOWANĄ PRZEZ PROFESJONALNEGO PEŁNOMOCNIKA – ART. 128¹ K.P.C.

Nowelizacja k.p.c. wprowadza nowy przepis - art. 128¹. Stosownie do jego treści pismo wnoszone przez stronę zastępowaną przez profesjonalnego pełnomocnika powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Jeżeli pismo zawiera uzasadnienie, wnioski dowodowe, zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu, nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę. Celem jaki przyświecał ustawodawcy było zmobilizowanie pełnomocników do konstruowania pism w sposób zwięzły. Jak zauważył prawodawca nierzadko zdarza się, że wnioski dowodowe zgłaszane są wyłącznie w uzasadnieniu pisma procesowego, co z kolei może prowadzić do ich przeoczenia. Dodatkowo przejrzystość i czytelność wywodów zawartych w pismach przekłada się na czas poświęcony przez sędziego na lekturę pism, a w makroskali – na większą wydajność pracy sądów.

POSTĘPOWANIE Z UDZIAŁEM KONSUMENTÓW - ART. 458¹⁴–458¹⁶ K.P.C.

Nowelizacja wprowadza do procedury cywilnej postępowanie z udziałem konsumentów. Jest to nowy rodzaj postępowania odrębnego w ramach procesu, regulowany przez art. 458¹⁴–458¹⁶ k.p.c. Jego zasadniczym celem jest zwiększenie ochrony prawnej konsumenta, poprzez ułatwienie mu dochodzenia i obrony swoich praw przeciwko przedsiębiorcom na drodze sądowej. Konsument będzie uprawniony do wytoczenia powództwa przeciwko przedsiębiorcy przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania konsumenta, co z kolei za gwarantować szerszą realizację konstytucyjnego prawa do sądu. Z kolei na przedsiębiorcę został nałożony obowiązek powoływania wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie (odpowiedzi na pozew), w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, nie krótszym niż tydzień, z możliwością wyznaczenia innego terminu w zależności od okoliczności sprawy. Konsekwencją powołania twierdzeń i dowodów z naruszeniem powyższych reguł będzie ich pominięcie.  Znowelizowane przepisy uprawniają sąd do obciążenia strony będącej przedsiębiorcą kosztami procesu w całości lub w części, a nawet podwyższenia ich maksymalnie dwukrotnie. Sankcja może zostać zastosowana, gdy przedsiębiorca zaniechał próby ugodowego rozwiązania sporu, uchylił się od udziału od niej lub uczestniczył w niej w złej wierze, co doprowadziło do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy. Nowy model postępowania odrębnego w sprawach konsumenckich celowo wprowadza dysproporcje między stronami, co stanowi realizację zasady sprawiedliwości wyrównującej, bowiem między przedsiębiorcą a konsumentem zazwyczaj istnieje faktyczna ekonomiczna dysproporcja na korzyść tego pierwszego.

SPRAWY BAGATELNE – ART. 508⁸ § 4 K.P.C.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 505⁸ § 4 k.p.c. w sprawach „bagatelnych” istnieje możliwość sporządzenia uzasadnienia wyroku o treści ograniczającej się tylko do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, co ma za zadanie ograniczyć czynności sądu związane z rozpoznawaniem takich spraw. Dodatkowo podwyższono wartość przedmiotu sporu z kwoty 1.000,00 zł do kwoty 4.000,00 zł.

ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY – ART. 1161¹ K.P.C

Nowa regulacja zakłada, że w sprawie zawisłej przed sądem strony mogą poddać spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, aż do momentu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Sąd umorzy postępowanie na zgodny wniosek stron, złożony po zawarciu przez strony zapisu na sąd polubowny, chyba że z treści tego zapisu i okoliczności sprawy wynika, że byłoby to sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzałoby do obejścia prawa albo zapis na sąd polubowny jest nieważny lub bezskuteczny.

PODSUMOWANIE

Należy stwierdzić, że część wprowadzonych zmian w istocie rzeczy stanowi odpowiedź na zgłaszane przez środowiska prawnicze uwagi – np. zmiana art. 132 § 1 zd. 2 k.p.c. regulującego doręczenia wzajemne pism procesowych pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami w toku sprawy czy zmiana art. 98 § 1¹ k.p.c. zobowiązująca Sąd do orzekania z urzędu o odsetkach od kosztów procesu. Zmiany te należy ocenić pozytywnie. Z drugiej strony, od lipca 2023 na pełnomocników procesowych nałożono kolejne obowiązki w zakresie konstruowania pism procesowych, które mogą stanowić przejaw nadmiernego formalizmu procesowego, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do naruszenia prawa do sądu (patrz art. 128¹ k.p.c.).

Ostatecznie wejście w życie z dniem 1 lipca 2023 roku ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 31 marca 2023 r., poz. 614), zweryfikuje czy nowa regulacja w rzeczywistości uprości obowiązujące procedury i przełoży się na zmniejszenie obciążenia sądów pracą i skrócenie czasu trwania postępowań.

Na koniec wartym odnotowania jest fakt, iż przedmiotowa nowelizacja nie budzi tak istotnych kontrowersji jak zmian procedury cywilnej z roku 2019, ale wprowadzone zmiany będą miały znaczący wpływ na prowadzenie postępowań cywilnych w Polsce.